Giới thiệu
Khô đậu tương (SBM) từ lâu đã là nguyên liệu chủ yếu trong dinh dưỡng động vật, đóng vai trò là nguồn cung cấp protein chính trong khẩu phần ăn của gia súc và gia cầm. Việc sử dụng rộng rãi của nó được cho là do hàm lượng protein cao, thành phần axit amin thuận lợi và chi phí tương đối thấp (Cromwell, 2012). Tuy nhiên, sự hiện diện của các yếu tố kháng dinh dưỡng và nhu cầu ngày càng tăng đối với hiệu suất động vật được cải thiện đã dẫn đến sự phát triển của các chất phụ gia khác nhau để nâng cao giá trị dinh dưỡng của SBM. Bài viết này khám phá các chất phụ gia được sử dụng để tăng cường giá trị của SBM trong sản xuất thức ăn chăn nuôi, tác động của chúng đối với sức khỏe động vật và ảnh hưởng của chúng đối với năng suất chăn nuôi.
Enzyme như là chất tăng cường giá trị của SBM
Phytase
Một trong những thách thức lớn nhất trong việc sử dụng SBM là sự hiện diện của phytate, một dạng phốt pho mà động vật dạ dày đơn tiêu hóa kém. Phytase, một loại enzyme phân hủy phytate, đã trở thành chất phụ gia tiêu chuẩn trong khẩu phần ăn dựa trên SBM. Việc bổ sung phytase không chỉ cải thiện khả năng sử dụng phốt pho mà còn tăng cường khả năng tiêu hóa các chất dinh dưỡng khác, bao gồm axit amin và khoáng chất (Dersjant-Li, et al., 2015).
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bổ sung phytase có thể cải thiện hiệu quả thức ăn và hiệu suất tăng trưởng ở nhiều loài khác nhau. Ví dụ, ở lợn, việc bổ sung phytase đã được báo cáo là làm tăng mức tăng trọng trung bình hàng ngày từ 3-5% và giảm tỷ lệ chuyển đổi thức ăn từ 2-3% (Selle và Ravindran, 2008).
Protease
Protease là các enzyme phân hủy protein thành các peptide và axit amin nhỏ hơn. Mặc dù SBM giàu protein, nhưng không phải tất cả protein đều được động vật dễ dàng tiêu hóa. Việc bổ sung protease ngoại sinh vào khẩu phần ăn dựa trên SBM đã được chứng minh là cải thiện khả năng tiêu hóa protein và khả năng sử dụng axit amin (Cowieson và Roos, 2016).
Nghiên cứu chỉ ra rằng bổ sung protease có thể dẫn đến cải thiện hiệu suất tăng trưởng và hiệu quả thức ăn ở gia cầm và lợn. Một phân tích tổng hợp của Cowieson và Roos (2016) cho thấy việc bổ sung protease vào khẩu phần ăn của gia cầm dẫn đến sự cải thiện trung bình 3% về tỷ lệ chuyển đổi thức ăn.
Carbohydrase
SBM chứa các polysaccharide không phải tinh bột (NSP) mà động vật dạ dày đơn khó tiêu hóa. Carbohydrase, chẳng hạn như xylanase và β-mannanase, có thể phân hủy các NSP này, cải thiện khả năng sử dụng chất dinh dưỡng và giảm độ nhớt của ruột (Adeola và Cowieson, 2011).
Việc bổ sung carbohydrase vào khẩu phần ăn dựa trên SBM có liên quan đến việc cải thiện hiệu quả thức ăn và hiệu suất tăng trưởng, đặc biệt là ở gia cầm. Một nghiên cứu của Zangiabadi và Torki (2010) đã báo cáo rằng bổ sung xylanase trong khẩu phần ăn của gà thịt đã cải thiện mức tăng trọng lượng cơ thể lên 4,5% và tỷ lệ chuyển đổi thức ăn lên 3,2%.
Bổ sung Axit Amin
Mặc dù SBM có thành phần axit amin tương đối cân bằng, nhưng nó vẫn có thể bị hạn chế ở một số axit amin thiết yếu nhất định, đặc biệt là đối với động vật có hiệu suất cao. Việc bổ sung các axit amin tổng hợp, chẳng hạn như lysine, methionine, threonine và tryptophan, có thể tối ưu hóa sự cân bằng axit amin của khẩu phần ăn dựa trên SBM (Baker, 2009).
Việc bổ sung axit amin cho phép giảm mức protein thô trong khẩu phần ăn trong khi vẫn duy trì hiệu suất của động vật. Cách tiếp cận này, được gọi là công thức “protein lý tưởng”, có thể dẫn đến cải thiện hiệu quả sử dụng nitơ và giảm tác động đến môi trường (van Milgen và Dourmad, 2015).
Prebiotic và Probiotic
Việc bổ sung prebiotic và probiotic vào khẩu phần ăn dựa trên SBM đã thu hút sự chú ý do tiềm năng của chúng trong việc cải thiện sức khỏe đường ruột và hiệu suất tổng thể của động vật.
Prebiotic
Prebiotic, chẳng hạn như mannanoligosaccharides (MOS) và fructooligosaccharides (FOS), là những thành phần thức ăn không tiêu hóa được, có tác dụng kích thích chọn lọc sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có lợi. Khi được thêm vào khẩu phần ăn dựa trên SBM, prebiotic có thể tăng cường sức khỏe đường ruột, cải thiện việc sử dụng chất dinh dưỡng và tăng cường chức năng miễn dịch (Sugiharto, 2016).
Một phân tích tổng hợp của Rosen (2007) cho thấy rằng bổ sung MOS trong khẩu phần ăn của gia cầm đã cải thiện mức tăng trọng lượng cơ thể trung bình 1,7% và tỷ lệ chuyển đổi thức ăn 1,3%.
Probiotic
Probiotic là các vi sinh vật sống, khi được sử dụng với số lượng đủ, sẽ mang lại lợi ích cho sức khỏe vật chủ. Việc bổ sung probiotic vào khẩu phần ăn dựa trên SBM có thể cải thiện sức khỏe đường ruột, tăng cường khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng và điều chỉnh hệ thống miễn dịch (Yadav và Jha, 2019).
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bổ sung probiotic có thể dẫn đến cải thiện hiệu suất tăng trưởng và giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy ở nhiều loài gia súc khác nhau. Một phân tích tổng hợp của Zimmermann, et al. (2016) đã báo cáo rằng bổ sung probiotic trong khẩu phần ăn của lợn đã cải thiện mức tăng trọng trung bình hàng ngày lên 3,6% và hiệu quả thức ăn lên 2,4%.
Tác động đến sức khỏe động vật
Các chất phụ gia được sử dụng để tăng cường giá trị của SBM không chỉ cải thiện việc sử dụng chất dinh dưỡng mà còn có tác động đáng kể đến sức khỏe động vật:
- Cải thiện sức khỏe đường ruột:Enzyme, prebiotic và probiotic góp phần tạo ra môi trường đường ruột khỏe mạnh hơn, giảm tỷ lệ mắc các rối loạn tiêu hóa và tăng cường hấp thu chất dinh dưỡng (Yadav và Jha, 2019).
- Tăng cường chức năng miễn dịch:Nhiều chất phụ gia, đặc biệt là prebiotic, probiotic và chất chống oxy hóa, đã được chứng minh là có tác dụng điều chỉnh hệ thống miễn dịch, dẫn đến khả năng kháng bệnh tăng lên (Sugiharto, 2016).
- Giảm tác động môi trường:Việc sử dụng chất dinh dưỡng được cải thiện, đặc biệt là thông qua việc bổ sung enzyme và cân bằng axit amin, dẫn đến giảm bài tiết chất dinh dưỡng và tác động đến môi trường thấp hơn (van Milgen và Dourmad, 2015).
- Giảm sự phụ thuộc vào thuốc kháng sinh:Bằng cách thúc đẩy sức khỏe đường ruột và tăng cường chức năng miễn dịch, các chất phụ gia này có thể góp phần giảm việc sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi (Yadav và Jha, 2019).
Ảnh hưởng đến năng suất chăn nuôi
Việc sử dụng các chất phụ gia để tăng cường giá trị của SBM trong thức ăn chăn nuôi đã chứng minh những tác động tích cực đáng kể đến năng suất chăn nuôi:
- Cải thiện hiệu suất tăng trưởng:Nhiều nghiên cứu đã báo cáo mức tăng trọng trung bình hàng ngày tăng lên và hiệu quả thức ăn được cải thiện trên nhiều loài khác nhau khi sử dụng các chất phụ gia tăng cường giá trị của SBM (Dersjant-Li, et al., 2015; Cowieson và Roos, 2016; Zimmermann, et al., 2016).
- Tăng cường sử dụng thức ăn:Bằng cách cải thiện khả năng tiêu hóa và khả năng sử dụng chất dinh dưỡng, các chất phụ gia này cho phép sử dụng hiệu quả hơn nguồn lực thức ăn, có khả năng giảm chi phí thức ăn (Adeola và Cowieson, 2011).
- Chất lượng thịt tốt hơn:Một số chất phụ gia, đặc biệt là chất chống oxy hóa và axit amin, có liên quan đến việc cải thiện các đặc tính chất lượng thịt (Guo, et al., 2020).
- Tăng khả năng chống chịu stress:Chất chống oxy hóa và một số probiotic nhất định đã được chứng minh là có khả năng tăng cường khả năng đối phó với các tác nhân gây stress khác nhau của động vật, dẫn đến hiệu suất ổn định hơn (Wang, et al., 2017).
Kết luận
Việc sử dụng các chất phụ gia để tăng cường giá trị của khô đậu tương trong sản xuất thức ăn chăn nuôi đã trở thành một phần không thể thiếu trong dinh dưỡng gia súc hiện đại. Các chất phụ gia này, từ enzyme và axit amin đến prebiotic và chất chống oxy hóa, mang lại lợi ích đáng kể về mặt cải thiện việc sử dụng chất dinh dưỡng, tăng cường sức khỏe động vật và tăng năng suất. Khi nghiên cứu trong lĩnh vực này tiếp tục phát triển, nhiều khả năng các chất phụ gia mới và hiệu quả hơn sẽ được phát triển, tối ưu hóa hơn nữa việc sử dụng SBM trong dinh dưỡng động vật và góp phần vào hệ thống chăn nuôi bền vững và hiệu quả hơn.
Nguồn: Ecovet
Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam
(https://nhachannuoi.vn/nhung-phu-gia-nang-cao-gia-tri-kho-dau-tuong-trong-thuc-an-chan-nuoi-va-tac-dong-cua-chung-den-suc-khoe-va-nang-suat-dong-vat/, ngày 22/01/2025)
